معتاد، مجرم است یا بیمار؟

رئیس کارگروه کاهش تقاضای اعتیاد کمیته مستقل مبارزه با موادمخدر مجمع تشخیص مصلحت نظام معتقد است: معتاد، هم بیمار و هم مجرم است.

به گزارش وبسایت مددکاری اجتماعی ۲۰۱۵ به نقل از ایرنا، اما قبل از پرداختن به موضوع یاد شده بهتر است تعریفی ازاعتیاد و بیماری داشته باشیم.
پرویز افشار، معاون کاهش تقاضا وتوسعه مشارکت های مردمی ستاد مبارزه با مواد مخدراست.او اعتیاد را اینگونه تعریف می کند: اعتیاد، یعنی استمرار مصرف مواد مخدر که در فرد، استقرار یافته باشد و فرد به مصرف آن وابستگی پیدا کرده باشد.
و اما بیمار کیست؟ از دیدگاه کارشناسان، بیمار کسی است که به دست خود یا براثر عوامل زیست محیطی دچار ناهنجاری های داخل بدن شده باشد.
تا چند سال پیش، هر که در کشور معتاد بود، او را به عنوان مجرم می شناختند اما سال هاست این موضوع به نظر می آید، کم رنگ شده باشد و معتاد را بیماری می انگارند که به کمک نیاز دارد.

**کشورهای دیگر معتاد را چگونه می انگارند؟
صفاتیان در این خصوص می گوید: برای این موضوع مبنی بر اینکه معتاد، مجرم است یا بیمار در کشورهای مختلف، اظهارنظرهای متفاوتی وجود دارد. برخی کشورها فرد معتاد را به عنوان بیمار و برخی دیگر مجرم می شناسند. اما در کشور ما فرد معتاد، هم به عنوان بیمار وهم مجرم شناخته می شود.
به جز اظهارات صفاتیان به نظر می رسد، کارشناسانی هم هستند که فقط یکی از دو سر طیف را قبول دارند؛ یعنی یا معتقدند معتاد، بیمار است و یا بر این باورند که معتاد، مجرم است.
به عبارت دیگر برخی، مخالف بیمار بودن معتادند. آنان معتقدند: قانون، تولید و تجارت موادمخدر را جرم تلقی می کند، پس معتادان به عنوان کسانی که زمینه جرم را فراهم می کنند قانون شکن بشمار می آیند و باید مجازات شوند.
این کارشناسان ادعا می کنند که اعمال روش های مجازات و دیدگاه جرم نگر بر مسئولیت پذیری افراد نسبت به اعتیاد موثر و بهترین روش پیشگیری از سوءمصرف مواد مخدر است.
این کارشناسان براین باورند که سوءمصرف مواد، هم به فرد مصرف کننده، هم به خانواده و هم به جامعه آسیب می رساند؛ بنابراین نمی توان نسبت به آسیب هایی که ممکن است به خاطر مصرف مواد از سوی معتاد به جامعه تحمیل گردد، بی تفاوت بود.
و اما موافقان این نظریه چه می گویند؟موافقان نظریه معتاد، بیمار است با تاکید براختلالات جسمانی، روانی و اجتماعی فرد معتاد اظهار می دارند: باید دیدگاه بیمارنگرانه بر سیاست های کلان در زمینه درمان این افراد فراهم شود.
اینان می افزایند: هرگونه اقدام درمانی اجباری با اعمال زور و فشار روی فرد معتاد و خطرناک است و باید شرایط درمان جامع، فراگیر، ارزان و قابل دسترس در سطح کشور برای معتادان فراهم شود.

** معتاد دو نقش در جامعه ایفاء می کند
صفاتیان، رئیس کارگروه کاهش تقاضای اعتیاد کمیته مستقل مبارزه با موادمخدر مجمع تشخیص مصلحت نظام خط بطلانی بر نظرات هر دو گروه یاد شده می کشد و اظهار می دارد که معتاد هم مجرم است و هم بیمار.
صفاتیان می افزاید: فرد معتاد در شرایط عادی، طبق مفاد قانونی که در سیاست های کلان کشور آمده است مجرم شناخته می شود اما اگر به مراکز درمانی مراجعه کند بیمار تلقی می شود و از تعقیب کیفری معاف خواهد بود. این شرایط را گذاشتیم که معتاد برای درمان ، اقدام کند.
وی تاکید می کند: اگر معتادی آسیبی به فردی برساند مجرم است اما اگر تحت پوشش درمان باشد بیمار است.
نتیجه آنکه سه نظر درباره معتادان وجود دارد نظر اول آن است که معتاد، بیمار است، دیگری ، معتاد مجرم است و نظر سوم هم اینگونه مطرح است که معتاد هم بیمار و هم مجرم است.
برخی کارشناسان نیز در این میان کاری به مجرم یا بیمار بودن معتادان ندارند آنچه که باعث نگرانی آنان شده است این است که اگر رویکرد به سمت بیمار بودن معتاد پیش رود باید به گونه ای باشد که قبح اعتیاد شکسته نشود. به عبارت دیگر وضعیت طوری نشود که معتاد به صرف اینکه بیمار است در معابر عمومی ظاهر شود و در ملاء عام اقدام به مصرف مواد کند.
اگر هم معتاد مجرم است ، این سوال مطرح است آیا جامعه راه را برای اقدام مجرمانه معتاد یعنی مصرف مواد بازکرده است و دیگر کاری به معتاد ندارد؟
اگر بگوییم معتاد بیمار یا مجرم است، کافی است؟ صرف نظر از پیشگیری از اعتیاد، چه کنیم ،معتادان در معابر به وضوح دیده نشوند و چه کنیم، اگر درمان شوند دوباره به پاتوق های خود باز نگردند و پاک پاک شوند مثل همان روز که از مادر زاده شدند.
بر اساس آخرین آمار اعلامی در زمان حاضر یک میلیون و ۳۲۵ هزار معتاد در کشور بسر می برند.